Küresel ısınma, iklim krizi, kirlilik ve daha pek çok çevresel sorun, insanlığın karşı karşıya olduğu en büyük zorluklardan bazıları. Ancak bu sorunları ele almak ve daha sürdürülebilir bir yaşam sürmek mümkün. İşte bu konuda farkındalık yaratan, etik yaşam ve sürdürülebilirlik konularını ele alan filmler:

---

Climate Extremes: At the Abyss?

İklim değişikliğinin doğrusal olmayan etkilerine, devrilme noktalarına ve okyanus sirkülasyonlarının ardındaki bilime odaklanan bu belgesel, uzman görüşleriyle farkındalık yaratıyor.

📺 İzle: Climate Extremes: At the Abyss?

---

Before the Flood (Tufandan Önce)

Leonardo DiCaprio’nun başrolde yer aldığı bu belgesel, küresel ısınmanın etkilerini ve sürdürülebilir bir gelecek için yapılması gerekenleri ele alıyor.

📺 İzle: Before the Flood

---

An Inconvenient Truth (Uygunsuz Gerçek)

Al Gore’un bu çarpıcı belgeseli, küresel ısınmanın dünya üzerindeki etkilerini gözler önüne seriyor ve harekete geçme çağrısında bulunuyor.

📺 İzle: An Inconvenient Truth

---

Wall-E

Pixar’ın bu animasyon filmi, dünyanın çöp yığınına döndüğü bir geleceği ele alarak çevre bilincini etkileyici bir şekilde aşılıyor.

📺 İzle: Wall-E

---

Our Planet (Gezegenimiz)

David Attenborough’un anlatımıyla, dünyanın çeşitli ekosistemlerini ve bu ekosistemlerin karşı karşıya olduğu tehditleri gözler önüne seren bir belgesel.

📺 İzle: Our Planet

---

Chasing Ice

James Balog’un buzulların erimesini belgeleyen çalışmaları, küresel ısınmanın dramatik etkilerini somutlaştırıyor.

📺 İzle: Chasing Ice

---

Final Straw: Food, Earth, Happiness

Masanobu Fukuoka’nın kitabından esinlenerek çekilen bu belgesel, gıda ve sürdürülebilirlik konularını ekolojik ve sosyal çözümlerle ele alıyor.

📺 İzle: Final Straw

---

A Plastic Ocean (Plastik Okyanus)

Okyanuslara verdiğimiz zararı etkileyici ve gerçekçi bir şekilde gösteren bu belgesel, çevre bilinci oluşturmak için mutlaka izlenmeli.

📺 İzle: A Plastic Ocean

---

Tomorrow (Demain)

Sorunların değil, çözümlerin peşinden giden bu belgesel, tarım, enerji ve eğitimde sürdürülebilir yaklaşımlara odaklanıyor.

📺 İzle: Tomorrow

---

Waste Land

Sanatçı Vik Muniz’in dünyanın en büyük çöplüğünden topladığı malzemelerle yaptığı sanat eserleri, geri dönüşümün gücünü etkileyici bir şekilde anlatıyor.

📺 İzle: Waste Land

Avrupa Birliği (AB), Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması’nın (CBAM) uygulanmasında, sanayilerin yeşil dönüşümünde ve yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişte gelişmekte olan ülkelere ve En Az Gelişmiş Ülkelere (LDC’ler) destek vermeye kararlıdır. AB ayrıca karbon fiyatlandırma sistemlerini tanıtmak veya geliştirmek isteyen ülkelere de yardımcı olmayı taahhüt eder.

CBAM yönetmeliği doğrultusunda, AB Komisyonu, geçiş döneminin sona ermesinden önce 2025 yılına kadar CBAM’ın gelişmekte olan ülkeler üzerindeki etkisini ve sağlanan teknik yardımın sonuçlarını değerlendirmek üzere bir çalışma gerçekleştirecektir.

CBAM’ın mevcut kapsamındaki mallar göz önüne alındığında, gelişmekte olan ülkeler ve LDC’ler bu önlemden en çok etkilenen ülkeler değildir. Dünya Bankası’nın Göreceli CBAM Maruziyet Endeksi, karbon emisyon yoğunluğu ve CBAM ürünlerinin AB’ye ihracatı kullanılarak üçüncü ülkelerin CBAM’a maruziyetinin ilk değerlendirmesi için bir araç sunar.

CBAM İçin Rehberlik ve Teknik Destek
AB Komisyonu, AB dışındaki işletme operatörlerine yardımcı olmak için, CBAM hakkında kapsamlı bir rehber doküman hazırlamıştır. Bu rehber dokümana, Türkçe de dahil olmak üzere çeşitli dillerde “Rehberlik” başlığı altından ulaşılabilir. Ayrıca, AB, web sitesinde ayrıntılı açıklamalar içeren kayıtlı webinarlar sunmakta ve CBAM uygulamasına özgü ihtiyaçlara göre uyarlanmış teknik destek ve kapasite geliştirme hizmetleri sağlamaktadır.

Yeşil Dönüşüm için Destek
CBAM’dan elde edilen gelecekteki gelirler, gelişmekte olan ülkelerdeki ve LDC’lerdeki yeşil dönüşümü finanse etmek için özel olarak tahsis edilmemiştir. Ancak, AB’nin bu ülkelerdeki yeşil dönüşüm desteği oldukça kapsamlıdır, özellikle Küresel Geçit (Global Gateway) çerçevesinde ve Afrika’da, özellikle AB-Afrika Küresel Geçit Yatırım Paketi kapsamında. Küresel Geçit programları, Afrika-AB Yeşil Enerji Girişimi (AEGEI) veya Güney Afrika, Hindistan, Endonezya, Vietnam ve Senegal ile Adil Enerji Dönüşümü Ortaklıkları (JETP) gibi girişimleri içerir. Bu girişimler, enerji sistemlerini karbonsuzlaştırmaya ve üretimdeki emisyon yoğunluğunu azaltmaya katkıda bulunarak ihracattaki gömülü karbon emisyonlarını düşürür.

AB’nin komşuluğundaki ülkeler için CBAM ile bağlantılı birçok spesifik girişim ve proje bulunmaktadır. Örnekler:

• Küresel Avrupa (NDICI – Global Europe) Aracı
• Yeşil yatırımları hızlandırmak için AB ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın taahhütleri
• Teknik Yardım ve Bilgi Değişimi (TAIEX) ve eşleştirme projeleri

2025 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda çevre mevzuatı açısından dikkat çeken başlıklar şunlardır:

1- Sanayide Yeşil Dönüşüm:

Sanayide yeşil dönüşüm, enerji verimliliğinin artırılması ve karbon ayak izinin azaltılması amacıyla politika ve uygulamalar içermektedir. Bu kapsamda, sanayi sektörü için temiz üretim teknolojilerinin kullanımı teşvik edilmekte, sürdürülebilir ve çevre dostu yöntemlerin benimsenmesi sağlanmaktadır. Organize Sanayi Bölgeleri’nde (OSB) yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, karbon emisyonlarını düşüren teknolojik yeniliklerin desteklenmesi ve enerji verimliliği sağlayan projelerin uygulanması bu dönüşümün önemli unsurları arasındadır. Ayrıca, yeşil üretim standartlarına uygunluk, rekabet gücünü artıran ve uluslararası piyasalarda fark yaratan bir kriter olarak değerlendirilmektedir.

Bu doğrultuda, sanayi kuruluşlarının uluslararası çevresel standartlara uyum sağlaması için gerekli düzenlemeler ve teşvik mekanizmaları hayata geçirilmektedir. Tüm bu adımlar, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmasını ve küresel iklim değişikliği ile mücadeleye katkıda bulunmasını amaçlamaktadır.

 

2- Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi (ETS):

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), Türkiye’nin karbon emisyonlarının kontrol altına alınmasına yönelik önemli bir adım olarak öne çıkmaktadır. Bu sistem, karbon salımlarını azaltmak için piyasa temelli bir mekanizma kurmayı hedeflemekte olup, sera gazı emisyonlarını denetim altına almayı ve şirketlerin çevresel performanslarını iyileştirmelerini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. ETS, emisyonların sınırlandırılması ve ticareti için gerekli mevzuat ve teknik altyapının oluşturulmasını içermektedir. Bu bağlamda, sanayi tesisleri için belirli emisyon limitleri tanımlanacak ve emisyon fazlası olan kuruluşlar, daha düşük emisyona sahip kuruluşlardan karbon kredisi satın alarak çevresel yükümlülüklerini yerine getirebilecektir.

Bu sistem, Avrupa Birliği gibi uluslararası platformlarda uygulanan başarılı ETS modellerine benzerlik gösterecek şekilde yapılandırılmakta ve Türkiye’nin uluslararası çevre taahhütlerine uyumunu sağlamaya yönelik önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, bu sistemin kurulması, Türkiye’nin 2053 net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda kritik bir rol üstlenmekte ve yeşil ekonomiye geçiş sürecinde ekonomik büyüme ile çevresel sürdürülebilirliği dengelemeyi hedeflemektedir.

 

3- Çevre ve Atık Yönetimi:

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda Çevre ve Atık Yönetimi, sürdürülebilir bir gelecek için kritik öneme sahiptir. Atık yönetiminde, sıfır atık ilkesi benimsenmiş ve ulusal planlar bu doğrultuda şekillendirilmiştir. Program, 2023 yılı itibarıyla geri kazanım oranının %35 seviyesine ulaşması ile önemli bir başarı kaydetmiştir. Ancak bu oranın daha da artırılması için 2035 yılına kadar %60’a çıkarılması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda, atık yönetim sistemlerinin etkinliğini artırmak ve geri dönüşüm kapasitesini genişletmek için çeşitli stratejiler geliştirilmiştir.

Ulusal atık yönetim planları, hane halklarından sanayi tesislerine kadar geniş bir yelpazede atık toplama, ayrıştırma ve geri kazanım süreçlerinin optimize edilmesini içermektedir. Aynı zamanda, kamu ve özel sektör iş birlikleri teşvik edilerek atık yönetimi ve geri dönüşüm projelerinin finansal ve teknik açıdan desteklenmesi öngörülmektedir. Bu kapsamda, farkındalık artırma kampanyaları ve eğitim programları aracılığıyla bireylerin ve toplulukların sıfır atık bilinci geliştirmesi ve sürdürülebilir alışkanlıklar kazanması hedeflenmektedir. Bu politikalar, Türkiye’nin çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasında ve küresel atık yönetim standartlarına uyum sağlamasında önemli bir rol oynamaktadır.

 

4- Etkin Su Yönetimi ve Su Kanunu:

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda Etkin Su Yönetimi ve Su Kanunu, su kaynaklarının sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesini sağlamak amacıyla önemli bir başlık olarak ele alınmaktadır. Su kaynaklarının verimli kullanımı, Türkiye’nin artan su stresi ve iklim değişikliği etkilerine karşı dayanıklılığını artırmak için kritik görülmektedir. Bu bağlamda, yeni bir Su Kanunu hazırlanması planlanmaktadır. Kanun, su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı için yasal bir çerçeve sağlayacak ve özellikle yeraltı suyu kullanımını düzenleyerek ruhsatsız kullanımları kontrol altına alacaktır.

Program, bu düzenlemelerle ruhsatsız su kullanımlarına yönelik caydırıcı cezalar getirilmesini öngörmektedir. Bu sayede, su kaynaklarının yasal olmayan ve plansız kullanımı engellenecek, yeraltı su rezervleri korunarak uzun vadede su kaynaklarının sürdürülebilirliği sağlanacaktır. Ayrıca, su yönetiminde bütüncül bir yaklaşımın benimsenmesi amacıyla 81 ilde “İl Su Kurulu Toplantıları” gerçekleştirilecektir. Bu toplantılar, su kaynaklarının yerel ve bölgesel düzeyde etkin yönetimini teşvik edecek, su yönetim politikalarının yerel ihtiyaçlara uygun hale getirilmesini destekleyecektir. Tüm bu adımlar, su kaynaklarının gelecekteki nesillere güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde aktarılmasını hedeflemektedir

5- Arıtma Çamuru Yönetimi:

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda Arıtma Çamuru Yönetimi, çevresel sürdürülebilirlik ve kamu sağlığının korunması açısından önemli bir başlık olarak öne çıkmaktadır. Program, arıtma çamurlarının yönetim planlarının iyileştirilmesini ve çevre dostu bertaraf yöntemlerinin geliştirilmesini hedeflemektedir. Bu doğrultuda, arıtma çamurlarının yönetimine yönelik daha etkin ve sürdürülebilir yaklaşımlar benimsenerek, bu atıkların çevresel etkisinin azaltılması ve geri kazanım olanaklarının artırılması amaçlanmaktadır.

Plan kapsamında, arıtma çamurlarının çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesi veya geri dönüştürülmesi için yenilikçi ve teknoloji odaklı yöntemler teşvik edilmektedir. Örneğin, arıtma çamurundan enerji üretimi ve biyogaz dönüşümü gibi uygulamalar, bu alandaki önemli stratejilerden bazılarıdır. Bu hedeflerin hayata geçirilmesi için Arıtma Çamuru Yönetimi Planı Genelgesi yayımlanması planlanmakta olup, bu genelge, arıtma çamurlarının toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertarafı süreçlerini düzenleyecek yasal ve teknik çerçeveyi belirleyecektir.

Bu genelge, belediyeler ve arıtma tesisleri gibi ilgili paydaşların uyum sağlaması gereken standartları içerecek ve bu süreçlerde en iyi çevresel uygulamaların benimsenmesini destekleyecektir. Bu adımlar, arıtma çamuru yönetiminin iyileştirilmesi ve çevreye duyarlı bir şekilde yürütülmesini sağlamayı hedeflemektedir

6- İkincil Ürünlerin Geri Kazanımı:

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda İkincil Ürünlerin Geri Kazanımı, kaynak verimliliğini artırmak ve döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırmak adına önemli bir odak noktası olarak ele alınmıştır. Bu kapsamda, geri kazanılmış ikincil ürünlerin ekonomiye kazandırılmasını teşvik eden yasal ve teknik düzenlemelerin hayata geçirilmesi planlanmaktadır. Bu düzenlemeler, geri kazanılan malzemelerin kalitesini ve güvenilirliğini garanti altına almak için teknik standartların belirlenmesini içermektedir.

Standartların belirlenmesi, ikincil ürünlerin piyasada daha yaygın kullanılmasını ve ekonomik değerinin artmasını sağlayacak, aynı zamanda ürünlerin farklı sektörlerde güvenle kullanılabilirliğini destekleyecektir. Program, bu ürünlerin endüstriyel süreçlere entegre edilmesi ve daha geniş bir tüketici kitlesi tarafından benimsenmesi için teşvik mekanizmalarını içermektedir. Böylece, hammaddelere olan bağımlılığın azaltılması, atık yönetim sistemlerinin iyileştirilmesi ve çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşılması amaçlanmaktadır.

Bu politikalar, yerel ve uluslararası piyasalarda rekabet gücünü artıracak ve Türkiye’nin yeşil ekonomiye geçiş sürecini hızlandıracaktır. Ayrıca, bu alandaki düzenlemeler, sanayiciler ve üreticiler için yeni iş fırsatları yaratırken çevresel faydaların da maksimum düzeye çıkarılmasını sağlayacaktır.

 

7- Evsel Atıkların Geri Kazanım Tesisleri:

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda Evsel Atıkların Geri Kazanım Tesisleri, çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma stratejilerinin bir parçası olarak öne çıkmaktadır. Programda, evsel atıkların etkin bir şekilde geri kazanılması ve bertarafına yönelik projelerin desteklenmesi hedeflenmektedir. Bu projeler, atık yönetim süreçlerinin iyileştirilmesini ve çevresel etkilerin en aza indirilmesini amaçlamaktadır. Atık toplama ve işleme altyapılarının geliştirilmesi, geri kazanım oranlarının artırılması ve çevre dostu teknolojilerin uygulanması teşvik edilmektedir.

Bu kapsamda, ileri teknolojiye sahip tesislerin kurulması ve mevcut tesislerin modernize edilmesi öngörülmektedir. Atıkların ayrıştırılması, geri dönüşümü ve bertarafı süreçlerinde kullanılacak yeni teknolojiler, çevresel sürdürülebilirliği desteklerken enerji verimliliğini de artıracaktır. Ayrıca, çevresel duyarlılığı artırmak ve kamuoyunun geri dönüşüm süreçlerine katılımını teşvik etmek amacıyla eğitim ve farkındalık programları da planlanmaktadır.

Bu uygulamalar sayesinde, doğal kaynakların korunması, atık miktarının azaltılması ve sürdürülebilir bir atık yönetim sistemi oluşturulması hedeflenmektedir. Tüm bu adımlar, Türkiye’nin döngüsel ekonomi hedeflerine ve çevre koruma politikalarına uyumlu bir şekilde ilerlemesine katkı sağlayacaktır.

8- Arıtılmış Atık Su Kullanımı:

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda, arıtılmış atık suyun yeniden kullanımı, su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi ve su güvenliğinin artırılması açısından kritik bir öncelik olarak ele alınmıştır. 2023 yılı itibarıyla, arıtılmış atık suyun yeniden kullanım oranı %2,5 seviyesindedir. Program kapsamında, bu oranın 2025 yılına kadar %5’e ve hatta daha ileri hedef olarak %7’ye çıkarılması planlanmaktadır. Bu hedef, su kaynaklarının etkin kullanımı ve artan su talebine karşılık suyun geri kazanımı stratejilerini güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

Bu doğrultuda, arıtma tesislerinde teknolojik yeniliklerin ve modern yöntemlerin uygulanması teşvik edilecektir. Yeniden kullanım oranını artırmak için, endüstriyel ve kentsel kullanım alanlarına yönelik projeler desteklenecek ve suyun yeniden kullanımının ekonomik ve çevresel faydaları ön planda tutulacaktır. Programda, mevcut %6 oranının daha üst seviyelere çıkarılması hem su israfını azaltacak hem de su kaynaklarının sürdürülebilirliğine katkı sağlayacaktır.

Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için altyapı yatırımları, teknik iyileştirmeler ve su geri kazanımının yaygınlaştırılmasına yönelik teşvik mekanizmaları planlanmaktadır. Bu stratejiler, su kaynaklarının korunmasını ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılmasını destekleyecektir.

9- İçme Suyu Kayıpları:

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda, içme suyu kayıplarının azaltılması, su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir su yönetimi açısından öncelikli hedeflerden biri olarak belirlenmiştir. 2023 yılı itibarıyla içme suyu şebekelerindeki kayıp oranı %33 seviyesindeyken, bu oranın 2025 yılına kadar %26’ya düşürülmesi planlanmaktadır. Mevcut durumda %30 seviyesinde olan içme suyu kayıp oranının daha da azaltılması, su temin sistemlerinde etkinliği artırmayı ve su kaynaklarının verimli kullanımını teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

Bu hedef doğrultusunda, su şebekelerinin modernizasyonu ve bakım çalışmalarının hızlandırılması öncelikle dirilmiştir. Eski ve sızıntı yapan altyapıların yenilenmesi, akıllı su yönetim sistemlerinin devreye alınması ve dijital izleme teknolojilerinin kullanılması gibi stratejik adımlar öngörülmektedir. Ayrıca, kayıpların azaltılması için belediyeler ve su idareleri arasında koordinasyonun artırılması, teknik destek ve eğitim programları ile su kayıplarının önlenmesine yönelik farkındalığın yükseltilmesi planlanmaktadır.

Bu tür önlemler hem su kaynaklarının korunmasını hem de enerji tüketiminin ve maliyetlerin azaltılmasını sağlayarak ekonomik ve çevresel faydalar yaratacaktır. Program, bu hedefleri gerçekleştirerek sürdürülebilir kalkınma ve çevresel sürdürülebilirlik alanlarında önemli bir ilerleme kaydetmeyi amaçlamaktadır.

 

10- Depozito İade Sistemi (DİS):

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda Depozito İade Sistemi (DİS), çevresel sürdürülebilirlik ve geri dönüşüm oranlarının artırılması hedefleri doğrultusunda önemli bir adım olarak öne çıkmaktadır. Program, 2025 yılı itibarıyla içecek ambalajları gibi geri dönüşüm malzemeleri için DİS’nin devreye alınmasını öngörmektedir. Bu sistem, tüketicilerin kullandıkları ambalajları belirli toplama noktalarına geri getirerek geri dönüşüm zincirine katkıda bulunmalarını teşvik edecektir.

DİS’nin uygulanması, geri dönüşüm bilincini yaygınlaştırmanın yanı sıra atık yönetim süreçlerini iyileştirecek ve ekonomik değeri yüksek materyallerin geri kazanılmasını sağlayacaktır. Sistem, geri dönüşüm oranlarını artırarak doğal kaynakların korunmasına ve çevresel kirliliğin azaltılmasına katkıda bulunacaktır. Ayrıca, sistemin entegrasyonu, ambalaj atıklarının düzenli bir şekilde toplanmasını ve işlenmesini kolaylaştırarak belediyelerin atık yönetim yükünü hafifletecektir.

Program kapsamında, bu sistemin altyapısının oluşturulması, gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve teknolojik çözümlerle desteklenmesi planlanmaktadır. DİS’nin etkin bir şekilde işlemesi için kamu ve özel sektör iş birliği teşvik edilerek, depozito iade süreçlerinin tüm paydaşlar arasında entegre edilmesi sağlanacaktır. Bu uygulama, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma ve sıfır atık hedeflerine ulaşmasında kilit bir rol oynayacaktır.

2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programının tamamını buradan indirebilirsiniz.